مذهب فقهي همهٔ دين نيست

اسلام دین رحمت و همزیستی است؛ دینی که با نزول قرآن

کریم و سیرهٔ پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم، امت را به وحدت، مدارا و برادری دعوت کرده است. تاریخ اسلام نشان می‌دهد که از همان آغاز، میان صحابهٔ کرام در مسائل فقهی اختلاف‌نظر وجود داشت، اما این اختلاف در مسائل فقهی مایهٔ نزاع و دشمنی نشد، بلکه زمینهٔ رشد علمی و پویایی اجتهاد را فراهم ساخت.

فقه اسلامی با مذاهب گوناگونش ـ از حنفی و شافعی تا مالکی، حنبلی و جعفری و دیگر مذاهب ـ سرمایهٔ علمی امت و جلوه‌ای از تنوع رحمت الهی است. هیچ‌یک از این مذاهب دین جداگانه نیستند، بلکه همه راه‌هایی برای فهم کتاب خدا و سنت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم می‌باشند. دین ساختن از یک مذهب و تعصب کور بر آن، با حقیقت اسلام ناسازگار است.

افغانستان سرزمینی اسلامی است که اکثریت مردم آن پیرو مذهب حنفی‌اند، اما پیروان مذهب جعفری نیز در این کشور زندگی دارند و در میان اهل سنت نیز گرایش‌هایی چون سلفی و اهل حدیث و در داخل مذهب حنفی گرایش های چون دیوبندی و پنج پیری حضور دارند. این تنوع فقهی و مذهبی بخشی از واقعیت جامعهٔ ماست و باید به‌عنوان سرمایهٔ مشترک پذیرفته شود. عرصه را بر پیروان مذاهب و گرایش‌های دیگر تنگ کردن، ظلم و بی‌عدالتی است.

اصرار بر تک‌مذهبی از طریق فشار و زور و تنگ ساختن عرصهٔ زندگی بر مسلمانان بنابر تفاوت های فقهی و‌مذهبی، مخالف اسلام و مبانی خود مذهب حنفی نیز می‌باشد؛ زیرا فقه حنفی در طول تاریخ همواره به مدارا، تسامح و پذیرش گسترهٔ آراء شهرت داشته است. تجربهٔ تاریخی نیز نشان داده که فکر و فقه با زور نه نابود می‌شود و نه قابل تحمیل است. چنین سیاست‌هایی تنها کینه و اختلاف می‌آفریند و جامعه را به سوی انحطاط و انفجار می‌برد.

انتقال روش تنگ نظرانهٔ اختلافات فقهی مدارس پاکستان به افغانستان و‌تطبیق آن بحیث سياست و پالیسی حکومتی قطعا بخیر کشور نیست، احترام‌ به فقه و‌مذهب حنفی ورعایت آن بحیث مذهب اکثريت مردم افغانستان لازم‌ است اما حذف و نفی بقیهٔ مذاهب فقهی و گرایش ها و سلیقه های فقهی، نه شرعا جواز دارد و‌نه با روش دولت داری و حکومت کردن مطابق است.

از این رو، با زبان نصیحت و خیرخواهی عرض می‌کنیم: سیاست تنگ‌نظرانه‌ در عرصهٔ مذهبی، فکری و سیاسی ، با روح قرآن، سنت نبوی و حتی با سعهٔ صدر فقه حنفی در تضاد است. اسلام ما را به امت واحده فراخوانده است:

﴿إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ﴾ [الأنبياء: ۹۲].

بر علما، نخبگان و اهل خرد لازم است که در برابر تعصب‌های کور و سیاست‌های انحصارگرایانه هشدار دهند و مردم را به آگاهی و تسامح فقهی و‌مذهبی دعوت کنند. اسلام، ما را امت واحد خوانده و پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «المؤمن للمؤمن كالبنيان يشدّ بعضه بعضا»؛ یعنی مؤمن نسبت به مؤمن مانند دیوار است که هر جزء آن، جزء دیگر را محکم می‌کند.

تنوع فقهی را مادامی که با خشونت همراه نیست، رحمت بدانیم، نه تهدید؛ و به‌جای تحمیل و تبعیض، همزیستی و تسامح را ترویج کنیم. این تنها راه نجات افغانستان از انحطاط و پراکندگی است.

باید متوجه باشیم که تنوع و تفاوت هم در هستی و‌کائنات و هم در فکر و سلیقه و فهم سنت تغییر تاپذیر خداوند است و هيچ مذهب فقهی بشمول مذهب حنفی همه دین نیست بلکه روش منهجی برای فهم اسلام و استنباط احکام است.

والله وليّ التوفيق.