کاخ سفید میزبان رهبران آسیاسی مرکزی؛ نگاه استراتژیک آمریکا به فلزات کمیاب این منطقه

کاخ سفید میزبان رهبران آسیاسی مرکزی؛ نگاه استراتژیک آمریکا به فلزات کمیاب این منطقه

ترامپ در دیداربا رهبران ۵ کشورها آسیای مرکزی این منطقه را«منطقۀ ثروتمند و فرصت ساز» در حوزۀ منابع معدنی خواند.

بریانیوز:(۱۷عقرب/لړم) دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، روز پنج‌شنبه ۱۵ عقرب در کاخ سفید میزبان رهبران پنج کشور آسیای مرکزی ـ قزاقستان، قرقیزستان، ازبیکستان، تاجیکستان و ترکمنستان ـ بود. این نشست که به گزارش منابع آمریکایی با هدف تقویت روابط و توسعۀ همکاری‌های راهبردی برگزار شد، تمرکز خاصی بر دسترسی به مواد معدنی حیاتی داشت.

ترامپ پیش از آغاز مذاکرات، مواد معدنی نادر و راهبردی را «یکی از محورهای اصلی» دستور کار عنوان کرد و آسیای مرکزی را «منطقۀ ثروتمند و فرصت‌ساز» در حوزۀ منابع معدنی خواند. او تأکید کرد که واشنگتن به‌دنبال افزایش سطح همکاری با این پنج کشورآسیای مرکزی است.

این دیدار در کاخ سفید پس از آن برگزار شد که ترامپ موفق شد دست‌کم بطور مؤقت، تنش‌ها بین ایالات متحده و چین بر سر صادرات فلزات خاکی کمیاب را (که منبع اصلی اختلاف درمذاکرات تجاری آنها بود) کاهش دهد.

این دیدار در چهارچوب تلاش‌های واشنگتن برای یافتن فلزات خاکی کمیاب مورد نیاز برای دستگاه‌های پیشرفته (از جمله تلفن‌های هوشمند، خودروهای برقی و جت‌های جنگنده) انجام شد.

ترامپ همچنین با مقامات قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان قبل از شام کاری، جلسات دوجانبۀ در دفتر بیضی‌شکل کاه سفید برگزار کرد.

او در جریان شام با این رهبران نیز گفت: «ما مشارکت اقتصادی خود را تقویت می‌کنیم، همکاری‌های امنیتی خود را بهبود می‌بخشیم و پیوندهای کلی خود را گسترش می‌دهیم. این کشورها زمانی میزبان جاده ابریشم باستانی بودند که شرق و غرب را به هم متصل می‌کرد و متاسفانه، روسای جمهور قبلی آمریکا بطور کامل از این منطقه غافل شدند.»

قاسم‌جومارت توقایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، نتیجۀ این نشست را «آغاز مرحلۀ تازه در تعامل آمریکا و آسیای مرکزی» دانست.

شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبیکستان، نیز با لحنی تحسین‌آمیز ترامپ را «رئیس‌جمهور جهان» توصیف کرد و پیشنهاد ایجاد یک دارالانشاء دائمی آمریکا در منطقه را مطرح ساخت.

این تلاش‌های دیپلماتیک در حالی صورت می‌گیرد که رقابت واشنگتن با پکن بر سر کنترل زنجیرۀ تأمین مواد معدنی کمیاب شدت گرفته است.

 کشورهای آسیای مرکزی که منابع قابل توجهی از این مواد را در اختیار دارند، اکنون در کانون توجه قدرت‌های بزرگ قرار گرفته‌اند؛ منطقۀ که پیش‌تر تحت نفوذ تاریخی روسیه قرار داشت اما امروز هم‌زمان مقصد سرمایه‌گذاری و نفوذ چین و آمریکا است.

پکن ماه گذشته، محدودیت‌های صادراتی بر روی عناصر خاکی کمیاب و آهنرباهای حیاتی گسترش داد؛ با این وجود بعد از مذاکرات ترامپ- شی در هفته گذشته، رئیس جمهور چین اعلام کرد که اجرای محدودیت‌های جدید خود را یک سال به تعویق می‌اندازد.

چین تقریبا ۷۰ درصد از معادن عناصر خاکی کمیاب جهان را در اختیار دارد و تقریباً ۹۰ درصد از فرآوری عناصر خاکی کمیاب جهان را کنترل می‌کند. واشنگتن اکنون به دنبال راه‌های جدیدی برای دور زدن چین در این بازار حیاتی است.

مارکو روبیو، وزیر امورخارجۀ ایالات متحده نیز روز چهارشنبه در این وزارتخانه از رهبران کشورهای آسیای میانه استقبال کرد تا دهمین سالگرد C5+1 را جشن بگیرند و دربارۀ پتانسیل‌های گسترش روابط اقتصادی این کشورها با ایالات متحده گفتگو کنند.

روبیو گفت: «ما اغلب آنقدر زمان خود را صرف تمرکز بر بحران‌ها و مشکلات می‌کنیم (که البته شایسته توجه هستند) که دیگر از صرف زمان کافی برای تمرکز بر فرصت‌های جدید غافل می‌شویم. این چیزی است که اکنون در اینجا وجود دارد: یک فرصت جدید هیجان‌انگیز که در آن منافع ملی کشورهای مربوطه همسو است.»

این دیدارها همچنین یک روز پس از آن برگزار شد که گروهی از سناتورهای دو حزب، قانونی را برای لغو محدودیت‌های تجاری دوران اتحاد جماهیر شوروی پیشین ارائه کردند که به گفتۀ برخی از قانونگذاران، مانع سرمایه‌گذاری آمریکا در کشورهای آسیای مرکزی می‌شد، کشورهایی که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ مستقل شدند.

به گفتۀ مقامات دولت ترامپ، تعمیق روابط ایالات متحده با این کشورها یک اولویت است؛ نکتۀ که آنها در گفتگوها با مقامات آسیای میانه نیز تصریح کرده‌اند.

سرجیو گور، سفیر آمریکا در هند و فرستادۀ خاص ترامپ به آسیای جنوبی و مرکزی، روز چهارشنبه به مقامات آسیای میانه گفت: «تعهد رئیس جمهور به این منطقه این است که شما ارتباط مستقیمی با کاخ سفید داشته باشید و توجهی را که این منطقه بسیار شایسته آن است، دریافت کنید.»

منطقۀ آسیای مرکزی ذخایر عظیمی از مواد معدنی کمیاب خاکی دارد و تقریباً نیمی از اورانیوم جهان را تولید می‌کند که برای تولید انرژی هستۀ حیاتی است.

برای دهه‌ها، فعالیت گروه کشورهای موسوم به «C5+1» عمدتاً بر امنیت منطقۀ متمرکز بوده است، بالخصوص با توجه به حضور نظامی ایالات متحده در افغانستان و سپس خروجش از این کشور، رفتار چین با مسلمانان قومی اویغور در سین‌کیانگ و تلاش‌های روسیه برای تثبیت مجدد قدرتش در این منطقه.

با وجود این، چین و روسیه مدت‌هاست که از صادرات حیاتی مواد معدنی آسیای مرکزی سود برده‌اند.

بنا بر آمارهای تجاری رصدخانۀ پیچیدگی اقتصادی (OEC)، قزاقستان در سال ۲۰۲۳ میلادی ۳.۰۷ میلیارد دلار مواد معدنی کلیدی به چین و ۱.۸ میلیارد دلار به روسیه صادر کرده است؛ آنهم در مقایسه با ۵۴۴ میلیون دلار به ایالات متحده آمریکا.

طرح همکاری دیپلماتیک موسوم به C5+1 چارچوبی برای همکاری آمریکا با پنج کشور آسیای مرکزی است؛ قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان.

این ابتکار که نخستین نشست وزرای خارجۀ آن در سال ۲۰۱۵ در شهر سمرقند برگزار شد، با هدف تقویت مشارکت میان واشنگتن و کشورهای آسیای مرکزی و بر پایۀ احترام به استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی همه اعضا شکل گرفته است.

کشورهای عضو C5+1 بر این باورند که همکاری جمعی برای دستیابی به اهداف مشترک می‌تواند صلح و رفاه بیشتری را برای هر یک از کشورها به همراه آورد.

ماموریت این چارچوب گسترش همکاری میان آمریکا و پنج کشور آسیای مرکزی برای یافتن راه‌حل‌های منطقۀ در برابر چالش‌های جهانی است.

 تلاش‌های مشترک در چارچوب C5+1 با هدف دستیابی به شکوفایی متقابل از طریق مشارکت‌های اقتصادی منصفانه و متقابل، افزایش امنیت انرژی و ترویج صلح از مسیر قدرت انجام می‌شود.

گروه‌های کاری این ابتکار بر سه محور اصلی تمرکز دارند: اقتصاد، انرژی و امنیت. همچنین «گفت‌وگوی مواد معدنی حیاتی» در چارچوب C5+1 با هدف توسعۀ همکاری‌های مشترک در زمینۀ اکتشاف زمین‌شناسی، سرمایه‌گذاری در استخراج و فرآوری، و تقویت زنجیره تأمین مواد معدنی حیاتی تشکیل شده است.

در سال ۲۰۲۲ یک دارالانشاء برای C5+1 تأسیس شد تا این چارچوب بیش از پیش نهادینه شود و سطح تعاملات ایالات متحده و کشورهای آسیای مرکزی در راستای اولویت‌های مشترک افزایش یابد.